مرجع صالح تشخیص مستثنیات اراضی ملی
امروز، امور مربوط به حفاظت، احیاء، گسترش و بهره‌برداری از منابع طبیعی برعهده «وزارت جهاد سازندگی» قرار دارد. مطابق قانون مزبور، تشخیص منابع ملی و مستثنیات موضوع ماده 2 قانون ملی شدن جنگل‌ها و مراتع، با وزارت جهاد سازندگی است که شش ماه بعد از اخطار کتبی یا آگهی به وسیله روزنامه‌‌های کثیرالانتشار مرکز و همچنین یکی از روزنامه‌‌های محلی و نیز سایر وسایل معمول، ادارات ثبت موظفند پس از انقضای مهلت مقرر، در صورت فقدان معترض و بر اساس اعلام وزارت جهاد سازندگی نسبت به صدور سند مالکیت به نام دولت جمهوری اسلامی ایران اقدام کنند.
البته در حال حاضر، کمیته فنی و ممیزی اراضی ادارات منابع طبیعی استان‌ها امر تشخیص اراضی ملی از مستثنیات بر عهده دارند. این کمیته پس از انجام تشریفات قانونی راجع به ملی بودن ملک، اقدام به تنظیم برگ تشخیص می‌نماید.
✔ بیشتر بخوانید : وکیل ملکی در اراضی ملی و مستثنیات زمین
تشریفات قانونی تشخیص مستثنیات اراضی ملی
مأموری که از سوی مرجع صالح عهده‌دار امر تشخیص است، باید مراحل زیر را برای انجام وظیفه خود، طی نماید:
مرحله اول
از محل وقوع ملک بازدید نموده و نسبت به آن پلاک ثبتی تشکیل پرونده دهد. چنانچه ملک موضوع تشخیص پلاک ثبتی نداشته باشد، پرونده بر اساس معیارهای دیگر از جمله حوضه آبخیز یا حفاظت تشکیل خواهد شد. تمام اسناد و مدارک مربوط به ملک باید در پرونده تشکیل شده، ثبت گردد.
مرحله دوم
مأمور مجری تشخیص باید نسبت به استعلام وضعیت ملک در خصوص شمول یا عدم شمول مقررات اصلاحات ارضی اقدام کند. مرجع استعلام، واحد مدیریت امور اراضی در اداره جهاد کشاورزی شهرستان مربوطه می‌باشد. همچنین نتیجه استعلام، مشخصات ثبتی ملک و وضعیت مالکیت ملک از حیث مشاع یا مفروز بودن در پرونده قید می‌شود.
مرحله سوم
مأمور تشخیص باید ضمن حضور در محل وقوع ملک در خصوص وضعیت ملک، سابقه احداث اعیان و غیره اطلاعات لازم را کسب نماید. در صورتی که مأمور تشخیص مطلع شود که به هر شکل به اراضی ملی تجاوز شده، باید گزارش آن را در پرونده قید نماید.
مرحله چهارم
در گام بعدی، نقشه ملک موضوع تشخیص بر اساس ضوابط قانونی از سوی مأمور صلاحیتدار ترسیم خواهد شد. اگر به هر دلیلی از قبیل صعب‌العبور بودن منطقه یا نبود تجهیزات کافی، ترسیم نقشه ممکن نباشد، کروکی ترسیم و بعداً کروکی مزبور بنا بر دستورالعمل های صادره به نقشه تبدیل خواهد شد.